Tekst
Text English
Wideo
Materiały
Powrót

Aktualności
Strona główna / Podręcznik elektroniczny / Wybór formy prawnej dla nowego przedsięwzięcia / Materiały / Odpowiedzialność za zobowiązania wspólników spółek osobowych prawa handlowego - podobieństwa i różnice

Odpowiedzialność za zobowiązania wspólników spółek osobowych prawa handlowego - podobieństwa i różnice
Źródło: www.podatki.pl
 

www.Podatki.pl 7.04.06

Odpowiedzialność za zobowiązania wspólników spółek osobowych prawa handlowego – podobieństwa i różnice

Do spółek osobowych prawa handlowego zalicza się: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz spółkę komandytowo – akcyjną. Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, co w praktyce oznacza, iż nie są one odrębnymi od wspólników podmiotami. Majątek spółek osobowych stanowi wspólny majątek wspólników, zaś za zobowiązania tychże spółek odpowiedzialność ponoszą ich wspólnicy, co stanowi jedną z zasadniczych różnic pomiędzy spółkami osobowymi a spółkami kapitałowymi, tj. spółką z ograniczoną odpowiedzialności oraz spółką akcyjną.

Szczegółowe zasady odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółek osobowych zależą od typu konkretnej spółki. Generalną zasadą jest, że do konkretnego typu spółki osobowej stosujemy przepisy zawarte w tym dziale ksh, który dotyczy danej spółki. Z kolei w odniesieniu do spółki partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo akcyjnej – w sprawach nieuregulowanych w konkretnym dziale ksh - do spółek tych zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy o spółce jawnej.

1. Spółka jawna

Zgodnie z § 2 art. 22 ksh „każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31”.

Wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki prywatnoprawne (tj. z tytułu czynności prawnych, czynów niedozwolonych itp.) i za niektóre publicznoprawne (tj. za zaległości podatkowe spółki i wspólników, wynikające z działalności spółki).

Jest to odpowiedzialność:

- osobista: wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym;

- nieograniczona: w praktyce oznacza, iż w stosunkach zewnętrznych nie można ograniczyć tej odpowiedzialności wspólnika. Dopuszczalne są natomiast wewnętrzne ograniczenia odpowiedzialności wspólników, jednakże nie wpływają one na stosunki z osobami trzecimi.

- solidarna: wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich wspólników łącznie, bądź od kilku z nich lub też od każdego z osobna;

- subsydiarna: kodeks spółek handlowych w art. 31 wprowadził istotne novum zwane zasadą subsydiarności. Odpowiedzialność ta charakteryzuje się tym, iż wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, dopiero wówczas, kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Konsekwencją tego jest to, iż wierzyciel musi podjąć uprzednią próbę zaspokojenia się z majątku spółki, a dopiero wówczas, gdy okaże się to niemożliwe – uprawniony jest do skierowania egzekucji do majątku osobistego wspólnika (wspólników). Powyższy przepis nie zakazuje, zatem wniesienia pozwu przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, jednakże skierowane przeciwko wspólnikowi powództwo będzie mogło zostać zrealizowane, dopiero w razie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. W doktrynie, jak i judykaturze przyjmuje się, iż w sytuacji, kiedy pozew został wniesiony wyłącznie przeciwko spółce - nie jest konieczne wytaczanie osobnego powództwa przeciwko wspólnikom, albowiem art. 7781 k.p.c. pozwala na nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej, choćby tytuł egzekucyjny był wystawiony wyłącznie przeciwko spółce.

Regułą przy tym jest, iż wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami.

Zwrócić jednakże należy uwagę na fakt, iż istnieją sytuacje, kiedy ramy czasowe tej odpowiedzialności zostają rozszerzone, tj.:

nowy wspólnik przystępujący do spółki odpowiada także za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jego przystąpienia;

kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki.

2. Spółka partnerska

Istotą spółki partnerskiej jest ograniczenie odpowiedzialności wspólnika (partnera), który odpowiada za:

- zobowiązania spółki, które powstały w związku z wykonywaniem przez niego wolnego zawodu w spółce – co w praktyce oznacza, iż za zobowiązania spółki odpowiadać będzie ten z partnerów, który dopuścił się tzw. błędu w sztuce;

- za zobowiązania powstałe w wyniku działań lub zaniechań osób podległych jego kierownictwu.

Generalnie, zatem ograniczenie odpowiedzialności partnerów dotyczy puli zobowiązań, za które odpowiadają te osoby.

Wskazać należy, iż partnerzy odpowiadają również za:

- ogólne (nie związane z wykonywaniem wolnego zawodu) zobowiązania spółki, takie jak np. remont lokalu, zakup mebli; oraz

- zobowiązania podatkowe spółki i wspólników, wynikające z działalności tejże spółki.

W powyższych dwóch przypadkach odpowiedzialność partnerów ma charakter nieograniczony, osobisty, solidarny i subsydiarny, gdyż zgodnie z art. 89 ksh w sprawach nieuregulowanych do spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej.

Partnerzy z kolei nie ponoszą odpowiedzialności za:

- zobowiązania spółki powstałe: w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu (za "błędy w sztuce"), ani też

- za zobowiązania będące następstwem działań lub zaniechań osób podległych kierownictwu innych partnerów (art. 95 § 1 ksh).

Przepis art. 95 § 1 ksh ma charakter dyspozytywny, albowiem zgodnie z jego § 2 - w umowie spółki można zastrzec, iż jeden albo większa liczba partnerów przyjmą na siebie odpowiedzialność na zasadach przewidzianych dla wspólników spółki jawnej. Rozszerzenie odpowiedzialności danego partnera wymaga jednakże zgody samego zainteresowanego.

W sytuacji, gdy zobowiązanie powstanie w związku z tym, iż żaden z partnerów nie zajął się zleceniem przyjętym przez spółkę mogą pojawić się trudności w ustaleniu zasady odpowiedzialności partnerów, gdyż w ksh brak jest wyraźnej reguły odnoszącej się do tej kwestii. W doktrynie przyjmuje się jednak, iż w takim przypadku odpowiedzialność ciąży na wszystkich partnerach na zasadach obowiązujących w spółce jawnej

3. Spółka komandytowa

W spółce komandytowej mamy do czynienia z dwoma kategoriami wspólników, tj. komadytariuszami oraz komplementariuszami.

Komplementariusze za zobowiązania spółki odpowiadają bez ograniczeń (odpowiedzialność ma charakter nieograniczony, osobisty, solidarny i subsydiarny). Istnieje jednakże wyjątek, kiedy to odpowiedzialność komplementariusza zostaje ograniczona. Dzieje się tak w przypadku, kiedy komplementariuszem jest spółka akcyjna lub spółka z o.o. - wówczas jego odpowiedzialność zostaje ograniczona do wartości realnej majątku spółki z o.o. lub akcyjnej.

Z kolei odpowiedzialność komandytariuszy ograniczona jest do wysokości zadeklarowanej w umowie spółki sumy komandytowej. Suma komandytowa może zostać obniżona, bądź też podwyższona, jednakże jej obniżenie w umowie spółki nie ma skutku prawnego wobec tych wierzycieli, których wierzytelności powstały przed uwidocznieniem obniżenia sumy komandytowej w KRS. Pomimo ograniczenia odpowiedzialności komandytariusza - odpowiedzialność ta ma charakter osobisty, solidarny ze spółką i wspólnikami oraz jest subsydiarna. Wskazać przy tym należy, iż zgodnie § 1 art. 112 ksh komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki. Komandytariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami, jednakże kodeks przewiduje sytuacje, kiedy ramy czasowe odpowiedzialności komandytariuszy zostają rozszerzone. I tak komandytariusz:

- po przystąpieniu do spółki odpowiada również za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru;

- w razie zawarcia umowy spółki z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek - odpowiada również za zobowiązania istniejące w chwili wpisu spółki do rejestru, a powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa.

Ponadto – co istotne - komandytariusz, którego nazwisko zostało umieszczone w firmie spółki ponosi odpowiedzialność jak komplementariusz.

4. Spółka komandytowo-akcyjna

W spółce komandytowo-akcyjne również wyodrębniamy dwa typy wspólników, którymi są komplementariusze oraz akcjonariusze.

a) komplementariusze

Komplementariusze odpowiadają za zobowiązania bez ograniczenia. Odpowiedzialność ich ma charakter osobisty, nieograniczony, subsydiarny i solidarny.

b) akcjonariusze

Regułą jest, iż akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Wyjątki, kiedy akcjonariusze ponoszą odpowiedzialność - to:

- gdy nazwisko (nazwa, firma) akcjonariusza zostało umieszczone w firmie spółki, wówczas ponosi on odpowiedzialność tak jak komplementariusz;

- jeżeli akcjonariusz dokona czynności prawnej w imieniu spółki nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez akcjonariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres;

- gdy akcjonariusz zmieni swój status i stanie się komplementariuszem - wówczas odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania do rejestru

Zwrócić uwagę należy, iż zasada subsydiarności nie ma zastosowania do odpowiedzialności wspólników spółki jawnej, partnerów w spółce partnerskiej, oraz komlementariuszy w spółce komandytowej oraz komandytowo – akcyjnej za zaległości podatkowe spółki i wspólników, wynikające z działalności tejże spółki. Odpowiedzialność wspólników za te zobowiązania ma bowiem charakter pierwszorzędny.

Podkreślić wyraźnie należy, iż poruszone powyżej kwestie odnoszą się do spółek osobowych, które zostały już zarejestrowane (wpisane do KRS-u). Z kolei do odpowiedzialności osób (wspólników) działających w imieniu spółki osobowej przed rejestracją spółki należy - na zasadzie art. 2 ksh - stosować przepisy Kodeksu Cywilnego, z uwzględnieniem szczególnych przepisów odnoszących się do odpowiedzialności za zobowiązania tych spółek, tj. art. 31 § 3, 109 § 2 oraz 134 § 2 ksh. Tak więc wówczas odpowiedzialność wspólników spółek osobowych za zobowiązania spółki powstałe w okresie pomiędzy zawiązaniem spółki, a jej rejestracją ma charakter:

- bezpośredni - co w praktyce oznacza, iż można wytoczyć powództwo tylko przeciwko wspólnikowi (wspólnikom), a także prowadzić egzekucję natychmiast z majątku wspólników tj. bez konieczności wykazania, że egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna;

- osobisty;

- solidarny – w doktrynie przyjmuje się, iż odpowiedzialność solidarna nie dotyczy wspólników spółki partnerskiej, a to z uwagi na fakt, iż brak jest wyraźnego w tym przedmiocie przepisu prawnego wymaganego przez art. 369 k.c.;

- nieograniczony.

Poniższa tabela szczegółowo przedstawia podobieństwa i różnice w odpowiedzialności wspólników za zobowiązania w poszczególnych spółkach osobowych:

1. Powstanie odpowiedzialności wspólników 

Spółka jawna wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami;wspólnik przystępujący do spółki odpowiada także za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jego przystąpienia 

Spółka partnerska - wspólnicy (partnerzy) ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami;- wspólnik przystępujący do spółki odpowiada również za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jego przystąpienia 

Spółka komandytowa  Komandytariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami; przystępując do spółki odpowiadają także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania ich do rejestru; 1. Komplementariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami; przystępując do spółki odpowiadają za zobowiązania spółki powstałe przed dniem ich przystąpienia

Spółka komandytowo-akcyjna Komplementariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy byli oni wspólnikami; przystępując do spółki odpowiadają za zobowiązania spółki istniejące w dniu wpisu ich do rejestru; 1. Akcjonariusze generalnie nie ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki (wyjątek: gdy nazwisko (nazwa, firma) akcjonariusza zostało umieszczone w firmie spółki, wówczas ponosi on odpowiedzialność tak jak komplementariusz);

2. Charakter odpowiedzialności

Spółka jawna I. Przed zarejestrowaniem Spółki w KRS: - bezpośredni; - osobisty, - solidarny; -. nieograniczony II. Po zarejestrowaniu spółki w KRS: - subsydiarna odpowiedzialność , - osobista, - solidarna, -  nieograniczona

Spółka partnerska I. Przed zarejestrowaniem Spółki w KRS: - bezpośredni, - osobisty, - nieograniczony, II. Po zarejestrowaniu spółki w KRS: - subsydiarna odpowiedzialność, - osobista, - nieograniczony,

Spółka komandytowa  I. Przed zarejestrowaniem Spółki w KRS: bezpośredni, osobisty, solidarny; nieograniczony II. Po zarejestrowaniu spółki w KRS: 1. subsydiarna odpowiedzialność A. Komandytariusze: - osobista, - solidarna, - tylko do wysokości sumy komandytowej B. Komplementariusze - osobista - solidarna, - nieograniczona, subsydiarna  

Spółka komandytowo-akcyjna I. Przed zarejestrowaniem Spółki w KRS: bezpośredni, osobisty, solidarny, nieograniczony, II. Po zarejestrowaniu spółki w KRS: 1. subsydiarna odpowiedzialność A..Komplementariusze : - osobista, - solidarna; -nieograniczona; B. Akcjonariusze generalnie nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki

3. Zakres odpowiedzialności (tj. zobowiązania, za które wspólnicy ponoszą odpowiedzialność)

 Spółka jawna odpowiedzialność za wszystkie zobowiązania spółki 

Spółka partnerska odpowiedzialność za zobowiązania spółki, które: powstały w związku z wykonywaniem przez niego wolnego zawodu w spółce; powstały w wyniku działań lub zaniechań osób podległych jego kierownictwu; ogólne (nie związane z wykonywaniem wolnego zawodu) zobowiązania spółki, takie jak np. remont lokalu, zakup mebli;  

Spółka komandytowa  odpowiedzialność za wszystkie zobowiązania spółki - dodatkowo komandytariusze w przypadku zawarcia umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek – odpowiadają także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa, a istniejące w chwili wpisu spółki do rejestru; komandytariusze, których nazwiska zostały umieszczone w firmie ponoszą odpowiedzialność jak komplementariusze.

Spółka komandytowo-akcyjna A. Komplementariusze odpowiedzialność za wszystkie zobowiązania spółki B.  Akcjonariusze generalnie - brak odpowiedzialności generalnie nie ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki (wyjątek: gdy nazwisko (nazwa, firma) akcjonariusza zostało umieszczone w firmie spółki, wówczas ponosi on odpowiedzialność tak jak komplementariusz);

4. Ograniczenie odpowiedzialności w zakresie poszczególnych zobowiązań spółki

 Spółka jawna brak ograniczeń 

Spółka partnerska nie odpowiada za zobowiązania: powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu w spółce przez pozostałych partnerów; będące następstwem działań lub zaniechań osób podległych ich kierownictwu

Spółka komandytowa  Komandytariusz - brak ograniczeń. Komplementariusz – brak ograniczeń

Spółka komandytowo-akcyjna 1. Komplementariusz – brak ograniczeń 2. Akcjonariusz – generalnie wyłączona odpowiedzialność.

Licencja Creative Commons
O ile nie jest to stwierdzone inaczej wszystkie materiały na tej stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Polska Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Fundacji Edukacji i Rozwoju Przedsiębiorczości.
X